Một số sâu bệnh hại trên cây na và cách phòng trừ

PHÒNG TRỪ SÂU BỆNH HẠI CÂY NA 

1. Rệp bông (rệp sáp- Planococus lilacinus)

* Đặc điểm hình thái và gây hại

Trưởng thành cơ thể phủ đầy chất sáp màu trắng. Con cái bám chặt vào bộ phận non của cây hút nhựa và đẻ hàng trăm trứng li ti ở bụng. Khi mới nở sâu non bám dính ở một chỗ (mặt dưới của những lá non) để chúng hút nhựa cây cho đến khi trưởng thành.

Rệp gây hại  cả trên lá và quả na, làm cho lá bị quăn, quả bị chai không phát triển được. Nếu rệp có mật độ cao, chúng bao phủ cả bề mặt của quả làm cho quả non bị rụng hoặc bị khô tóp lại đeo bám trên cây. Nếu bị nhẹ quả vẫn phát triển, khi chín thịt quả nhạt, có mùi hôi, phẩm chất kém. Khi chích hút quả na, rệp sáp tiết ra chất mật ngọt tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển làm giảm mẫu mã quả. Rệp sáp phấn xuất hiện quanh năm trên các vườn na, gây hại nặng vào mùa nắng.

* Biện pháp phòng trừ

+ Sau khi thu hoạch, tỉa xén cành làm cho vườn thật thông thoáng đồng thời loại bỏ cành đã bị nhiễm rệp sáp.

+ Khi mật độ rệp cao, có thể sử dụng các loại thuốc trừ sâu ít gây hại cho thiên địch như: Dragon 585EC (15ml/ 8 lít nước), Sago super 20EC (25 ml/ 8 lít nước), Dimenat 40EC. Nên phun 2 lần liên tiếp cách nhau 7-10 ngày để bảo đảm diệt sạch rệp sáp. Chú ý đảm bảo thời gian cách ly.

+ Nên phun các loại thuốc trên cộng với dầu khoáng để phun trừ, có tác dụng vít các lỗ khí thở, tăng khả năng hô hấp và thuốc dễ xâm nhập vào cơ thể côn trùng, tăng khả năng dính bám của thuốc lên cơ thể sâu hại và tăng hiệu quả của thuốc

2. Sâu đục quả (Anonaepestis bengalella)

- Họ: Pyralidae;  Bộ: Lepidoptera

* Đặc điểm hình thái và gây hại

Trưởng thành thân mình có mầu nâu xám, cánh trước có mầu xanh ánh kim. Sâu non có mầu đen. Nhộng lúc đầu có mầu vàng nâu, sau đó chuyển sang nâu đen, sâu thường hóa nhộng bên trong quả.

Để gây hại, trưởng thành đẻ trứng trên các vết nứt của quả ngay khi quả còn rất nhỏ. Sâu non nở ra đục vào bên trong phần thịt quả, triệu chứng dễ nhận diện do bề mặt của quả bị hại thường có nhiều phân mầu đen bị kết dính lại, sâu hóa nhộng trong kén mỏng ngay bên ngoài quả. Thường một quả có nhiều sâu gây hại cùng một lúc

* Biện pháp phòng trừ

Thu gom, tiêu hủy tàn dư thực vật, quả bị sâu hại; Từ khi cây na có quả non trở đi thường xuyên kiểm tra để phát hiện sớm những quả bị sâu phá hại, kịp thời thu gom quả bị hại đem chôn hoặc đốt để hạn chế mật độ sâu ở những đợt tiếp theo.

Xử lý hóa chất: Xử lý vào thời điểm sâu non nở rộ và chưa kịp đục, chui vào bên trong quả thì hiệu quả phòng trừ mới cao. Dùng Sherzol 20EC (20ml pha trong bình 8 lít nước phun khi quả còn nhỏ, Lancer 40EC/50SP/75SP; SecSaigon 25EC,... Chú ý phun vào quả chứ không phun tràn lan cả vườn để tiết kiệm thuốc, duy trì được quần thể thiên địch trong vườn.

3. Ruồi hại quả (Bactrocera dorsalis Hendel)

          - Đặc điểm gây hại: Ruồi gây hại từ khi quả chưa thành thục. Ruồi cái dùng ống đẻ trứng chọc thủng vỏ quả và đẻ trứng vào trong phần thịt quả. Ngay sau khi trứng được đẻ trong quả, quả sẽ ứa nước nơi vết đẻ trứng, vết này sau đó thâm nâu lại. Dòi nở ra ăn phần thịt quả xung quanh và tuổi càng lớn, dòi càng đục sâu vào phía trong làm thịt quả hư và thối, một thời gian sau đó có thể bị rụng.

- Thời gian gây hại: Quanh năm

- Phòng trừ bằng bẫy bả Vizubon-D (Methyl Eugenol 75% + Dibrom 25%) hoặc Ruvacon (Methyl eugenol 75 % + Dibrom 25 %) để bẫy và diệt ruồi đực, làm cho ruồi cái đẻ trứng nhưng trứng không nở thành dòi được. Có thể phun bả protein của Viện BVTV hoặc Viện Cây ăn quả miền nam. Hạn chế tối đa thiệt hại của ruồi đục quả trong sản xuất na trái vụ bằng cách áp dụng biện pháp kỹ thuật bao quả.

4. Bọ xít muỗi (Helopentis theivora Waterhouse):

 - Đặc điểm gây hại: Bọ xít thường châm vòi vào ngọn non, hoa, quả non hút nhựa, trực tiếp làm chậm sự lớn của quả; ngoài ra ở chỗ vết châm, nhựa quả bị oxy hóa đen lại làm xấu quả.

- Thời gian gây hại: tháng 3 - 8 cây, gây hại trên lá non quả non

 - Biện pháp phòng trừ:

+ Tỉa cành, tạo tán sau thu hoạch, phát quang bụi rậm, thu gom, tiêu hủy những bộ phận gây hại, bắt ấu trùng bằng tay nếu phát hiện được. Dọn sạch cỏ dại trong và quanh vườn. Sử dụng thiên địch như: ong ký sinh Euphrus Helpeltis Ferr, nấm ký sinh, kiến vàng.

+ Sử dụng thuốc trừ sâu Actara 25WG (Thiamethoxam 250g/kg), Permecide 50EC (Permethrin 500 g/lít), SecSaigon 10ECb (Cypermethrin: 10%), Bulldock 25 EC (Beta-cyfluthrin 25 g/L). Hướng dẫn sử dụng theo trên bao bì.

5. Nhện đỏ: Tỉa bớt cành lá um tùm bên trong tán để bớt nơi trú ẩn. Phun nước kết hợp tưới ướt đều tán. Khi nhện phát triển nhiều có thể sử dụng dầu khoáng SK Enspray 99EC, D-C Tron plus kết hợp với các loại thuốc bảo vệ thực vật để tăng hiệu quả phòng trị. Sử dụng một số loại thuốc đặc trị nhện như sau: Actimax 50 WG, Comite 73 EC, Alfamite 15 EC, 20 WG, Abamine 3.6 EC, Abatox 1.8 EC, Azimex 20 EC, 40 EC, Secure 10EC, Alfamite 15EC, …  

6. Câu cấu xanh

Câu cấu xanh cũng thường gây hại trên Na Hoàng hậu, và các giống na dai khác. Câu cấu xanh có tên khoa học là Hypomeces  squamosus,  thuộc họ Curculionidae, bộ Coleoptera. Thành trùng là một loại bọ cánh cứng hình bầu dục dài khoảng 10-14mm, màu xanh vàng phủ đầy những vẩy ánh kim óng ánh rất đẹp. Ấu trùng thuộc dạng sùng, màu trắng ngà, mình hơi cong, không có chân ngực và chân bụng, đầu màu nâu,đẩy sức dài khỏang 15-20mm, sống trong đất. Trứng hình bầu dục, dài khoảng 1mm, màu trắng ngà. Nhộng trần, màu trắng ngà, có mầm vòi rõ rệt.

Bọ trưởng thành ban ngày ẩn trong lùm cây rậm rạp, hoạt động vào sáng sớm và chiều tối, ban ngày có nắng ẩn dưới đất, ít bay, bò chậm chạp, thấy động thì lẫn trốn hoặc giả chết rơi xuống đất. Trưởng thành đẻ trứng rãi rác trên mặt đất quanh gốc cây. Sâu non sống trong đất ăn chất hữu cơ mục nát hoặc rễ cây. Giai đoạn ấu trùng có thể kéo dài trong nhiều tháng. Trưởng thành có khả năng ăn lá cao, chúng ăn trụi cả lá làm đọt non còi cọc, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây, cây kém phát triển. Khi cây có hoa, chúng ăn cả hoa mới nhú, chúng phát triển nhiều ở vùng đất thường xuyên khô hạn. Do ban ngày sâu ẩn nấp nên thường chỉ thấy triệu chứng cây bị hại mà không thấy sâu. Câu cấu xanh thuộc nhóm ăn tạp, ngoài mãng cầu chúng còn  tấn công nhiều lọai cây trồng khác.

* Biện pháp phòng trừ :
- Do đặc tính của trưởng thành là khi bị động sẽ buông mình xuống đất, nên vào buổi tối ra vườn rung nhẹ cây hoặc dùng que quơ mạnh trên tán trưởng thành rơi xuống, thu gom và tiêu hủy hoặc có thể bắt bằng tay.
- Vệ sinh vườn cho thông thoáng.
- Quản lý nước trong vườn hợp lý, tránh để khô hạn thời gian dài.
- Khi câu cấu xanh phát triển nhiều có thể sử dụng thuốc trừ sâu phun khi cây na vừa ra đọt non hoặc mới nhú hoa. Có thể sử dụng một số thuốc trừ sâu gốc Cúc tổng hợp, phun lúc chiều mát.
Chú ý: Khi sử dụng thuốc giai đoạn mang trái nên bảo đảm đúng thời gian cách ly để không ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

7. Bọ trĩ

Mùa nắng nóng và khô là điều kiện thuận lợi để bọ trĩ phát triển và gây hại làm ảnh hưởng trên mãn cầu nói chung và đến giá trị thương phẩm nhiều loại trái cây nói riêng,  mãng cầu là loại trái bị ảnh hưởng rất nhiều.

Triệu chứng gây hại

Cả trưởng thành và ấu trùng bọ trĩ đều gây hại:

-Trên lá non:Chúng tập trung mặt dưới lá non, chích hút làm lá biến màu và cong queo.

– Trên hoa: Chích hút dinh dưỡng từ hoa. Nếu bị nặng hoa sẽ bị táp, nhanh tàn, cánh hoa rụng sớm, giảm tỷ lệ đậu quả.

– Trên trái:Bọ trĩ ẩn trong lá đài chích hút nhựa từ mô biểu bì phần vỏ trái gần cuống trái, khi trái phát triển những mảng sẹo này lộ ra phía ngoài lá đài thành những sẹo lồi màu nâu nhạt có dạng vòng tròn chung quanh cuống trái rất đặc trưng. Bọ trĩ gây hại phổ biến giai đoạn trái rất nhỏ (vừa rụng cánh hoa đến khi trái có đường kính khoảng 4cm). Nếu mật độ cao, bọ trĩ gây hại cả trên những trái lớn, làm giảm giá trị thương phẩm.

– Gây hại nặng vào mùa nắng nóng

– Giai đoạn nhộng khoảng 03-04 ngày.

– Vòng đời bọ trĩ khoảng 15-20 ngày.

– Sau khi vũ hóa 3 ngày, con cái bắt đầu đẻ trứng. Một con cái có thể đẻ từ 20-25 trứng.

Trưởng thành đẻ trứng trong bộ phận như cánh hoa, đài hoa, nụ hoa, cuống hoa, lá non, quả non. Sau khi hoàn thành giai đoạn tuổi 2, một số ấu trùng sẽ rơi xuống đất để hóa nhộng, một số khác hóa nhộng trong khe nứt của cây hoặc trong các lá cuốn lại.Trưởng thành ít bay, hoạt động mạnh vào buổi sáng và chiều mát.

Biện pháp phòng trừ

– Bọ trĩ thường phát triển gây hại nhiều trong điều kiện khô nóng nên dùng vòi tưới phun mưa, tạo ẩm độ và mát mẻ cho vườn cây có thể hạn chế được mật số bọ trĩ.

Sử dụng các thuốc EMAGOLD 6.5EC, THIMIDA 350WG, SIEURAY 280SC của Công ty TNHH Thuốc BVTV Thiên Bình hiệu quả rất cao trong việc đặc trị bọ trĩ gây hại mãng cầu.

8. Bệnh thán thư

* Triệu chứng bệnh

Bệnh gây hại tất cả các bộ phận trên mặt đất của cây.

Trên lá: Lá na non dễ mẫn cảm với bệnh hơn lá già. Vết bệnh đầu tiên là các đốm đen nhỏ, sau đó vết bệnh mở rộng và liên kết thành mảng không định hình màu vàng nâu tối. Các vết bệnh điển hình có tâm màu nâu vàng nhạt bao quanh là một viền màu nâu đen hoặc nâu sẫm, ngoài cùng có quầng màu xanh vàng nhạt.

Trong điều kiện ẩm ướt vết bệnh hình thành những khối màu hồng gạch theo vòng đồng tâm, ở phần bị hại có màu nâu. Khi ẩm độ không khí thấp vết bệnh khô, màu nâu, rạn nứt và thủng.

Trên hoa và quả: Vết bệnh là những đốm nhỏ, không đều, màu đen ở trên cả trục và cánh hoa, quả. Vết bệnh ban đầu là vết đốm đen nhỏ sau lan rộng thành các vết bệnh lớn, hình dạng không đều, màu nâu đậm tới màu đen, mô bệnh không có ranh giới rõ rệt với mô khỏe. Hoa, quả non bị bệnh bị khô đen và rụng, quả lớn bị khô đen một phần.

Trên thân cành: Bệnh hại chủ yếu trên các cành non mới ra. Ban đầu các vết đốm vàng nâu, nỏ sau đó liên kết lại với nhau tạo thành vết bệnh có màu nâu tối gặp điều kiện ẩm ướt, các vết bệnh mở rộng, khi gặp trời khô vết bệnh bao bọc quanh thân cành làm cành khô héo.

Bệnh do nấm gây ra, bào tử nấm nảy mầm đòi hỏi ẩm độ gần 100%, tuy nhiên bệnh vẫn có thể xuất hiện ở điều kiện khô hơn khi bào tử hoặc sợi nấm tiềm sinh xâm nhập trên mô bị tổn thương và mô già. Bệnh phát triển mạnh khi có ẩm độ và nhiệt độ cao. Nấm có thể sinh trưởng ở nhiệt độ 4⁰C, nhưng tối thích là 25 - 29⁰C.

* Biện pháp phòng trừ

- Cắt lá, tỉa cành tạo cho vườn na thông thoáng nhằm hạn chế sự phát triển và lây lan của bệnh

- Sau khi thu hoạch na cần dọn sạch tàn dư thực vật trong vườn, trong điều kiện thời tiết ẩm ướt đặc biệt tránh gây tổn thương đến cây.

- Phun ngừa khi quả còn non đến trước thu hoạch 15 ngày. Phun định kỳ 1 tháng 1 lần, có thể sử dụng các loại thuốc như: Ridomin MZ 72WP, Kasai 21.2WP, Difenoconazole...

9. Bệnh thối rễ

* Tác nhân gây hại và triệu chứng

Nguyên nhân chủ yếu do nấm Fusarium sp. hoặc Phytophthora sp. gây nên. Cây bị bệnh thường sinh trưởng kém dẫn đến lá màu vàng và rụng, quả ít và nhỏ. Nấm sống trong đất, phá hoại bộ rễ, ảnh hưởng đến hấp thụ nước và chất dinh dưỡng cung cấp cho cây. Bị hại nặng lâu ngày bộ rễ có thể bị hư hại hoàn toàn làm cho cây chết.

* Biện pháp phòng trừ

- Bón nấm đối kháng trichoderma để phòng trừ bệnh vàng lá thối rễ

- Thoát nước cho vườn na, không để nước đọng trong mùa mưa.

- Kết hợp đào rãnh thoát nước quanh vườn vào mùa mưa để hạn chế bệnh lây lan, nên bón phân hữu cơ dưới dạng hoai mục và tuyệt đối không bón phân tươi.

10. Bệnh nấm hồng: 

Không trồng quá dày, tránh trồng xen rậm rạp, tỉa cành tạo tán nhằm tăng độ thông thoáng, cắt và tiêu hủy cành bệnh nặng. Quét thuốc lên vết bệnh mới hoặc khi bệnh phát sinh phun một trong các loại thuốc gốc đồng Anvil 5SC, Score 250 EC, Ortiva 600 SC, Myfatop 650 WP, Camilo 150 SC, Nicarben 50 SC, New Kasuran 16.6 WP,…

Nguồn tổng hợp

Ngày đăng: 28/2/2025